Theo thống kê của ngành y tế, mỗi năm cả nước có trên 1.900 trẻ em tử vong vì tai nạn giao thông, chiếm 24 - 26% tổng số trẻ em tử vong do tai nạn thương tích. Tỉ lệ trẻ dưới 14 tuổi chiếm 13,4% số ca chấn thương sọ não do TNGT, trong đó có gần 50% các trường hợp nạn nhân TNGT bị chấn thương sọ não là do không đội mũ bảo hiểm. Bác sĩ Bùi Văn Trường - Giám đốc theo dõi và đánh giá - Quỹ phòng chống thương vong Châu Á (AIP) cho biết, trong 10 nguyên nhân tử vong hàng đầu thế giới thì chấn thương giao thông đứng thứ 8 (2010). Dự kiến đến năm 2030 chấn thương giao thông sẽ “lên hạng” 5. Riêng ở VN, hơn 75% số vụ TNGT đường bộ dẫn đến tử vong có liên quan đến người đi mô tô, xe máy.

Ông Khuất Việt Hùng - Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia kể lại rằng, khi ông đến thăm nạn nhân TNGT là trẻ em và đặc biệt là khi ngồi lại với gia đình họ, ông hay được nghe những câu nói bắt đầu bằng từ “Giá như” (“Giá như tôi đừng đi quá nhanh”, “Giá như tôi đừng vượt đèn đỏ”, và thường xuyên nhất là “giá như tôi đội mũ bảo hiểm cho cháu”. Tuy nhiên, chuyên gia Bùi Huynh Long - nguyên Chánh văn phòng Uỷ ban ATGT quốc gia, cố vấn Hiệp hội An toàn đường bộ toàn cầu - cho hay, tỉ lệ đội mũ bảo hiểm ở trẻ em trên cả nước vẫn chỉ tăng nhẹ hằng năm và còn ở mức rất thấp là 18,3% (năm 2011) và 38,3% (năm 2014), nhất là ở khu vực nông thôn. Theo thống kê, ngay tại các thành phố lớn nhất của cả nước, tỷ lệ trẻ em đội mũ bảo hiểm cũng chỉ chiếm 18% trong khi tỷ lệ người lớn đội mũ bảo hiểm là 89%.

Những con số thống kê trên quả thật đáng báo động cho tình trạng thờ ơ trước tính mạng của con trẻ. Thế nhưng, dạo qua nhiều cổng trường tiểu học và THCS trước giờ vào học và lúc tan trường, phóng viên Lao Động dễ dàng bắt gặp hình ảnh nhiều phụ huynh đưa, đón con “quên” đội mũ bảo hiểm cho trẻ. Họ chỉ… treo sẵn mũ bảo hiểm ở trước xe. Chỉ khi tới những đoạn đường có bóng dáng của cảnh sát giao thông, họ mới dừng xe lại và cho con đội mũ bảo hiểm. Để biện hộ cho việc không tuân thủ nghiêm quy định của pháp luật trong việc đội mũ cho trẻ, các vị phụ huynh thường vin vào nhiều lý do khác nhau như: Nhà gần, không cần phải đội mũ; sợ con bị vướng víu, khó chịu, nóng nực; không có nơi cất đặt, sợ mất mát… Một phụ huynh giấu tên bao biện rằng: “Tôi không đội mũ bảo hiểm cho con của mình vì cháu rất ghét. Và tôi tôn trọng ý kiến của cháu”.

Còn một số bậc phụ huynh lại tỏ ra lo lắng “ngược” rằng, trẻ có thể bị ảnh hưởng đốt sống cổ khi đội mũ bảo hiểm. Trong khi đó, các chuyên gia y tế đã khẳng định nhiều lần trên các phương tiện truyền thông: Không hề có bằng chứng nào cho thấy đội mũ bảo hiểm đảm bảo chất lượng và chỉ số kỹ thuật có thể gây ảnh hưởng tới đốt sống cổ trẻ em. Theo các kết quả nghiên cứu được công bố, nguy cơ chấn thương vùng đầu giảm 69%, nguy cơ tử vong giảm 42% nhờ đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông. Ngay cả Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng tuyên truyền, việc đội mũ bảo hiểm phù hợp về kích cỡ một cách thường xuyên và đúng cách có thể giảm nguy cơ và mức độ thương tích ở đầu tới khoảng 72% cũng như giảm xác suất tử vong tới 39%. Tiến sĩ Trương Văn Việt, nguyên Giám đốc bệnh viện Chợ Rẫy, TP.HCM bình luận: “Nguy cơ chấn thương cổ khi sử dụng mũ bảo hiểm là không đáng kể so với lợi ích rõ ràng mà mũ bảo hiểm mang lại”.

Trước thực trạng này, tại buổi lễ Ủy ban An toàn giao thông công bố Kế hoạch hành động thực hiện quy định của pháp luật về đội mũ bảo hiểm đối với trẻ em vừa diễn ra tại Hà Nội vào ngày 13.1.2015 vừa qua, ông Khuất Việt Hùng - Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia nói: “Một nghịch lý tồn tại suốt nhiều năm qua, trong khi việc chấp hành quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm giành cho người đi mô tô, xe máy được thực hiện tương đối tốt với người lớn thì ngược lại, tỉ lệ này lại rất thấp đối với trẻ em - thế hệ tương lai của đất nước. Trẻ em là đối tượng luôn cần được chăm sóc và bảo vệ”. Ông Hùng nói thêm: “Hàng năm, toàn quốc có khoảng 1.900 trẻ tử vong do tai nạn giao thông, trong đó có tới 50% do không đội mũ bảo hiểm. Điều này có nghĩa, hàng nghìn tiếng cười của trẻ thơ mãi mãi không bao giờ quay trở lại với chúng ta. Là những người làm cha, làm mẹ, nếu chúng ta không vô tâm, sẽ không có những điều đáng tiếc như vậy xảy ra”.

Chung sức bảo vệ trẻ em

Để nâng cao mức độ an toàn giao thông đường bộ, VN đã ban hành Luật Giao thông ngày 15 tháng 12 năm 2007, quy định tất cả những người đi xe máy phải đội mũ bảo hiểm. Bộ Khoa học và Công nghệ đã đề ra tiêu chuẩn quốc gia về mũ bảo hiểm dành cho trẻ em tại VN, trong đó có quy định hạn chế trọng lượng của mũ và yêu cầu về độ bền của vật liệu được sử dụng để làm mũ. Trong khi đó, chương trình “Mũ bảo hiểm cho trẻ em” đã được triển khai từ năm 2000. Qua 14 năm thực hiện, dưới sự chỉ đạo của Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, sự phối hợp của các cơ quan Trung ương, Ban An toàn giao thông và Sở Giáo dục và Đào tạo từ các địa phương, chương trình đã mang lại những kết quả hết sức tích cực. Từ chỗ hầu như không có trẻ em nào đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông bằng xe máy, con số đội mũ đã tăng lên, có những trường tiểu học tỉ lệ này đã đạt đến 40 - 50%.

Ngày 13.1. 2015, tại Hà Nội, Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia (ATGT) và Quỹ Phòng chống thương vong Châu Á phối hợp công bố Kế hoạch hành động thực hiện quy định của pháp luật về đội mũ bảo hiểm (MBH) đối với trẻ em trong năm 2015. Kế hoạch này nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức chấp hành quy định của pháp luật về đội MBH đối với trẻ em trên toàn quốc với thông điệp “Đội mũ cho con, trọn tình cha mẹ” và hưởng ứng Tuần lễ ATGT đường bộ lần 3 do Liên Hợp Quốc phát động với chủ đề “Trẻ em và ATGT”. Với thông điệp “Đội mũ cho con, trọn tình cha mẹ”, đồng thời hưởng ứng Tuần lễ An toàn giao thông Đường bộ lần thứ 3 do Liên Hiệp Quốc kêu gọi với chủ đề “Trẻ em và An toàn Giao thông”, trong năm 2015, Ủy ban ATGT Quốc gia sẽ tập trung triển khai kế hoạch với 2 nội dung chính là tuyên truyền, phổ biến giáo dục về đội MBH cho trẻ em trên mọi phương tiện thông tin đại chúng, tại mọi cơ sở và tại cộng đồng, đồng thời hoạt động kiểm tra, tuần tra kiểm soát, nhắc nhở và xử lý vi phạm quy định về đội mũ bảo hiểm cho trẻ em.

Ông Greig Craft, Chủ tịch Quỹ Phòng chống thương vong Châu Á nói: “Chúng tôi đã phối hợp với Ủy ban ATGT Quốc gia và Bộ Giáo dục & Đào tạo trong nhiều năm qua, thực hiện nhiều chương trình nhằm thúc đẩy tỉ lệ đội MBH cho trẻ em. Chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ về kỹ thuật, và huy động nguồn lực nhằm thực hiện hiệu quả Kế hoạch này”. Ông Ngũ Duy Anh - Vụ trưởng Vụ Công tác học sinh sinh viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo - cho hay: “Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ có kế hoạch chi tiết đưa việc bắt buộc đội mũ bảo hiểm thành nội quy của nhà trường; đưa tỉ lệ đội mũ bảo hiểm của học sinh là một trong những tiêu chí cụ thể đánh giá công tác giáo dục an toàn giao thông của mỗi trường học. Chúng tôi sẽ sớm ban hành tài liệu hướng dẫn tổ chức các hoạt động về mũ bảo hiểm để hỗ trợ Ban giám hiệu nhà trường, các thầy cô giáo thực hiện tốt vai trò của mình trong việc giáo dục học sinh, kiểm tra, nhắc nhở và là cầu nối tuyên truyền tới phụ huynh học sinh trong việc thực hiện đội mũ bảo hiểm”.

Trước quyết tâm cao của các cơ quan chức năng VN, ông Avi Silverman - Đại diện cho Chương trình Hợp tác Toàn cầu giữa Liên Đoàn Mô Tô Quốc Tế (FIA) và Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc về Phòng chống thương tích cho tai nạn giao thông cho trẻ em - phát biểu: “Chúng tôi đánh giá cao sự quan tâm của Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành và các đối tác quốc tế trong Kế hoạch này. Đây là chương trình vô cùng quan trọng, góp phần thực hiện Thập kỷ hành động vì An toàn Đường bộ do Liên Hiệp Quốc phát động. Với chương trình này, VN là một điểm sáng cho các nước khác trên thế giới trong công cuộc phòng chống thương vong cho trẻ em và thực hiện Công ước của Liên Hiệp Quốc về Quyền trẻ em. Với kế hoạch hành động này, chúng ta có thể giúp bảo vệ mạng sống của trẻ em VN khi tham gia giao thông - chúng ta không thể để các em phải thất vọng”.

Ông Khuất Việt Hùng bày tỏ: “Tôi mong muốn và hy vọng rằng, cùng với sự nỗ lực của các cơ quan chức năng, sự ủng hộ và giúp đỡ của đông đảo các Tổ chức quốc tế, các nhà tài trợ và đặc biệt là các thầy giáo, cô giáo, các bậc cha mẹ, mọi trẻ em khi tham gia giao thông bằng xe mô tô, xe gắn máy, xe đạp điện đều được đội mũ bảo hiểm”.